Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego powstała 19 stycznia 1994r., weszła w życie rok później. Pracę nad nią trwały przez prawie 20 lat. O jej szczególnym charakterze może świadczyć fakt, że posiada preambułę, w której stwierdza się, że zdrowie psychiczne jest fundamentalnym dobrem człowieka, a ochrona praw osób z zaburzeniami psychicznymi jest obowiązkiem państwa. Reguluje ona funkcjonowanie szpitali psychiatrycznych m.in. (możliwości stosowania przymusu bezpośredniego, przyjęcie do szpitala psychiatrycznego bez zgody.) zagadnienia związane z tajemnicą psychiatryczną. Jako prywatny psychiatra z Radomia postaram się omówić w tym artykule kwestie najbardziej przydatne dla pacjentów i ich rodzin.
Zgodnie z art. 22 UoOZP* przyjęcie do szpitala psychiatrycznego odbywa się za pisemną zgodą pacjenta na podstawie ważnego skierowania (skierowanie do szpitala psychiatrycznego ważne jest przez 14 dni od momentu jego wystawienia). W nagłych przypadkach istnieje możliwość przyjęcia do szpitala psychiatrycznego za pisemną zgodą, bez skierowania. W szczególności dotyczy to przypadków nagłych, gdzie istnieje brak możliwości uzyskania pomocy lekarskiej przed zgłoszeniem się do szpitala.
Istnieje również możliwość przyjęcia pacjenta do szpitala psychiatrycznego bez wyrażenia zgody. Regulują to kolejne artykuły UoOZP. Dotyczy to pacjentów, którzy są niezdolni do wyrażenia takiej zgody oraz osób chorych psychicznie w przypadku, gdy ich dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że zagrażają bezpośrednio własnemu życiu albo życiu i zdrowiu innych osób. Ponadto art. 24 stanowi, że osoba, której dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że z powodu zaburzeń psychicznych zagraża bezpośrednio swojemu życiu albo zdrowiu i życiu innych osób, a zachodzą wątpliwości, czy jest chora psychicznie, może być przyjęta bez wymaganej zgody do szpitala w celu wyjaśnienia tych wątpliwości. Osoba taka, może być przyjęta na obserwację, która nie obejmuje leczenia. Obserwacja w tym trybie nie może trwać dłużej niż 10 dni.
Istotnym zagadnieniem jest również przyjęcie pacjenta do domu pomocy społecznej. Istnieją dwa podstawowe tryby. Pierwszy z nich odbywa się na wniosek samego pacjenta. Jest to tryb dobrowolny, reguluje go ustawa o pomocy społecznej. Drugi tryb, potocznie zwany „przymusowym” może odbyć się wyłącznie na podstawie orzeczenia sądu opiekuńczego. Umieszczenie w placówce odbywa się w tym przypadku na podstawie art. 39 UoOZP. W obu wyżej wymienionych sytuacjach przyjęcie do DSP może dotyczyć tylko osoby, która na skutek choroby psychicznej lub niepełnosprawności intelektualnej jest niezdolna do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych i nie ma możliwości korzystania z opieki innych osób, a także potrzebuje stałej opieki i pielęgnacji, lecz nie wymaga leczenia szpitalnego.
Tajemnica psychiatryczna (art.50-52 UoOZP) stanowi, że osoby wykonujące czynności wynikające z UoOZP są obowiązane do zachowania w tajemnicy wszystkiego, o czym powezmą wiadomośc w związku z ich wykonywaniem. Tajemnica psychiatryczna jest szersza i bardziej konswkwenta niż tajemnica lekarska. W dokumentacji psychiatryczniej nie można utrwalać oświadczeń obejmujących przyznanie się do popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary. Nie wolno również przesłuchiwać osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy psychiatrycznej, dotyczy to również lekarzy, którzy wykonują czynność biegłego.
*UoOZP – Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego.